بیماری سینوزیت، همه چیز از علائم تا درمان

بیماری سینوزیت به معنی التهاب سینوس‌ها است که معمولا در اثر عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و یا قارچی رخ می‌دهد.

سینوس‌ها بخش‌های تو خالی در جمجمه هستند که توسط هوا پر شده‌اند. از جمله بخش‌هایی که سینوس‌ها در آنجا قرار دارند میتوان به پیشانی، استخوان بینی، گونه‌ها و زیر چشم‌ها اشاره کرد.

سینوس‌های سالم از هوا پر شده‌اند و میزان مشخصی از موکوس نیز درون آن‌ها وجود دارد ولی هیچ میکروب یا باکتری در آن‌ها مشاهده نمی‌شود.

زمانی که مجراهای سینوسی بسته شوند و یا موکوس بیش از حد تولید شود، بستر برای رشد بیشتر و سریعتر میکروب و باکتری فراهم می‌شود. به طور کلی بیماری سینوزیت می‌تواند در یکی از شرایط زیر ایجاد شود:

• عدم کارکرد صحیح اجسام مژه مانند که باعث بیرون راندن موکوس می‌شوند.
• سرماخوردگی و حساسیت‌ها ممکن است سبب تولید بیش از حد موکوس و یا بسته شدن مجرای سینوس شود.
• انحراف تیغه‌ی میانی بینی، پولیپ بینی و یا مشکلات مجرای بینی که می‌توانند منجر به بسته شدن مجرای سینوس شوند.

بیماری سینوزیت چند نوع است؟

انواع بیماری سینوزیت عبارتند از:

1. حاد: زمانی که علائم برای ۴ هفته یا کمتر وجود دارند، و عمدتا به دلیل رشد باکتری‌ها در سینوس رخ می‌دهد.
2. مزمن: هنگامی که التهاب و آماس سینوس‌ها برای مدتی بیش از ۳ ماه وجود دارد. حالت مزمن می‌تواند در اثر عوامل باکتریایی یا قارچی رخ دهد.

موارد زیر نیز می‌توانند احتمال ابتلای شما و یا فرزندان شما را به سینوزیت افزایش دهند:

• رنیت آلرژیک یا تب خشک
• فیبروز سیستیک
• بیماری‌هایی که باعث از کار افتادن اجسام مژکی می‌شوند
• تغییر ارتفاع (پرواز و یا سقوط)
• سیگار کشیدن
• نقص در سیستم ایمنی در اثر HIV یا شیمی درمانی

علائم بیماری سینوزیت چیست؟

علائم سینوزیت حاد در افراد بالغ معمولا بعد از سرماخوردگی مشاهده می‌شود که بعد از ۵ تا ۷ روز وخیم‌تر می‌شود.

این علائم شامل موارد زیر می‌باشند:

• تنفس سخت، کاهش و یا از دست دادن بویایی
• سرفه که شب هنگام شدیدتر است
• خستگی و احساس کسالت
• تب
• سردرد، درد زیر چشم و دندان
• آب ریزش بینی و گلودرد

علائم در فرم مزمن نیز مانند فرم حاد است ولی شدت کمتری داشته و حدود ۱۲ هفته طول می‌کشد.

علائم بیماری سینوزیت در کودکان

• سرماخوردگی و ناخوشی‌های دستگاه تنفسی که به طور کامل بهبود نیافته است و با گذشت زمان وخیم‌تر می‌شود.
• تب شدید، همراه با ترشحات تیره رنگ از بینی برای حداقل ۳ روز
• آب ریزش بینی با یا بدون سرفه که برای بیش از ۱۰ روز تداوم دارد ولی شدیدتر نمی‌شود.

عفونت‌های سینوسی معمولا با انجام مراقبت‌های فردی و در مرحله‌ی بعد با استفاده از درمان‌های دارویی بهبود می‌یابند ولی در شرایط خاص نیاز به جراحی نیز وجود خواهد داشت.

تست‌ها و آزمایشات تشخیصی بیماری سینوزیت

پزشک برای اینکه بتواند سینوزیت را در بیمار (بالغ یا کودک) تشخیص دهد باید بینی را برای وجود پولیپ معاینه کند.

همچنین با تاباندن نور در مقابل سینوس‌ها (ترنسیلومیناسیون) احتمال وجود التهاب را بررسی می‌کند. راه دیگر دقه کردن بر روی محل سینوس‌ها برای پیدا کردن عفونت است.

گرچه تصویر برداری اشعه x نمی‌تواند در این مورد کمک شایانی به تشخیص کند ولی با استفاده از اندوسکوپی بینی یا رینوسکوپی می‌توان سینوزیت را تشخیص داد.

رینوسکوپی معمولا توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی انجام می‌شود. سایر روش‌های تشخیصی با استفاده از تصویر برداری شامل موارد زیر هستند:

• CT Scan از نواحی سینوس و مشاهده استخوان‌ها و بافت سینوس
• انجام MRI از سینوس‌ها در صورت مشکوک بودن به تومور و یا عفونت قارچی

در صورتی که فرزند شما به سینوزیت مبتلا شده است به طوری که بهبودی حاصل نمی‌شود و بیماری عودت میکند باید آزمایشات بیشتری انجام شود.

این آزمایشات شامل موارد زیر می باشند:

• آزمایشات حساسیت
• آزمایش خون برای HIV یا سایر مشکلات ضعف سیستم ایمنی
• تست عملکرد اجسام مژگانی
• سیتولوژی بینی

بیماری سینوزیت چطور درمان میشود؟

درمان سینوزیت از دو بخش تشکیل شده است، بخش نخست مربوط به مراقبت‌های فردی است و بخش دوم به درمان دارویی مربوط می‌شود.

مراقبتهای فردی در درمان و پیشگیری از بیماری سینوزیت

با رعایت موارد زیر می‌توانید به کاهش شدت بیماری سینوزیت و کنترل کردن آن کمک زیادی کنید:

1. روزانه چند نوبت پارچه یا حوله‌ی گرم و مرطوب (داغ شده با بخار آب) بر روی صورت خود قرار دهید.
2. روزانه مقدار زیادی نوشیدنی مصرف کنید.
3. انجام بخور و یا قرار گرفتن در معرض بخار آب (مثلا در حمام آب گرم) برای ۲ تا ۴ بار در روز بسیار مفید است.
4. روزانه چند بار از اسپری نمکی بینی (Nasal Saline) استفاده کنید.
5. از مرطوب کننده استفاده کنید.

موردی که باید حتما مورد توجه قرار دهید عدم استفاده‌ی بیش از حد از اسپری‌ها و مواد رفع احتقان هستند (Decongestants). این داروها ممکن است در چند روز نخست مصرف بخوبی پاسخگو باشند ولی بعد از ۳ تا ۵ روز مصرف باعث وخیم‌تر شدن اوضاع خواهند شد.

برای درد پیشانی و سینوس‌ها در بیماری سینوزیت چکار می‌توان کرد؟

اقدامات زیر برای کاهش درد صورت، پیشانی درد و درد چشم‌ها در بیماری سینوزیت توصیه می‌شود:

1. اجتناب از در معرض باد و جریان شدید هوا قرار گرفتن
2. اجتناب از تغییر ناگهانی دما و همچنین خم شدن ناگهانی به سمت جلو
3. استفاده از استامینوفن و ایبوپروفن

درمان دارویی بیماری سینوزیت

معمولا آنتی بیوتیک‌ها در موارد سینوزیت حاد نیاز نیستند. اغلب این عفونت‌ها به خودی خود از بین خواهند رفت.

گرچه آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند مفید باشند ولی تنها چند روز روند درمان را تسریع می‌کنند. به طور کلی تجویز آنتی بیوتیک برای افرادی که علائمی چون آبریزش بینی و سرفه دارند و طی ۲ تا ۳ هفته بهبود نمی‌یابند و تب ۳۹ درجه دارند انجام می‌شود.

همچنین در مواردی که سردرد و درد در ناحیه صورت احساس می‌شود و تورم شدید در ناحیه چشم دیده می‌شود نیز تجویز آنتی بیوتیک ضروری است.

همانطور که گفته شد، سینوزیت حاد معمولا طی ۱۰ الی ۱۴ روز بهبود می‌یابد اما سینوزیت مزمن به ۳ الی ۴ هفته زمان نیاز دارد. بعضی از افراد مبتلا به سینوزیت مزمن، ممکن است به درمان‌های دارویی بیشتری نیاز داشته باشند.

جراحی بزرگتر کردن مجرای ورودی سینوس و تخلیه‌ی آنها نیز ممکن است در موارد خاصی لازم باشد، به خصوص در مواردی که علائم بیماری بعد از ۳ ماه درمان کماکان پابرجا باشند و یا در افرادی که بیش از ۳ بار در سال به سینوزیت مبتلا می‌شوند.

این دسته از افراد باید حتما تحت نظر متخصص گوش و حلق و بینی باشند.

در موارد نادری نیز ممکن است پیچیدگی‌هایی وجود داشته باشد، این موارد بسیار کم رخ می‌دهند و شامل موارد زیر هستند:

• آبسه‌ها
• عفونت استخوانی (اوستئومیلیت)
• مننژیت
• عفونت‌های پوستی در اطراف چشم (سلولیت چشمی)

چه اقداماتی برای پیشگیری از سینوزیت لازم است؟

شاید مهمترین و اولین اقدام برای پیشگیری از ابتلا به سینوزیت در معرض باد و سرما قرار نگرفتن باشد ولی این تنها کار موجود نیست.

موارد زیر می‌توانند به شما برای پیشگیری از سینوزیت کمک کنند:

• مقدار زیادی میوه و سبزیجات مصرف کنید. این مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان و سایر مواد شیمیایی هستند که سیستم ایمنی بدن شما را تقویت می‌کنند.
• هر سال واکسن آنفلوانزا تزریق کنید.
• کاهش استرس باعث می‌شود تا کمتر به بیماری مبتلا شوید. (» چگونه استرس را در زندگی کاهش دهیم؟)
• به طور مرتب دستان خود را بشویید به خصوص بعد از اینکه با دیگران دست می‌دهید. (» آموزش شستن صحیح دست‌ها)
• از دودکردن سیگار و قلیان دوری کنید.
• نوشیدنی به مقدار کافی مصرف کنید.
• در زمانی که به بیماری‌های قسمت فوقانی دستگاه تنفس مبتلا شدید و آبریزش بینی داشتید از داروهای دکونژستانت (ضد احتقان) استفاده کنید.
• نسبت به درمان آلرژی و حساسیت خود اقدام کنید.
• به طور مرتب از دستگاه بخور استفاده کنید تا مجرای تنفسی شما مرطوب باشند.

نتیجه گیری

سینوزیت بیماری‌ای است که نیاز به مراقبت فردی زیادی دارد و اولین شخصی که می‌تواند به شما کمک کند، خود شما هستید.

با رعایت نکات ذکر شده در این مقاله می‌توانید تا حدود زیادی از ابتلا به بیماری جلوگیری کرده و یا روند بهبودی را تسریع بخشید.