کبد عضوی است که اگر از آن به درستی مراقبت نکنید به سادگی خراب میشود. جالب است بدانید که کبد با هرچیزی که میخورید یا میآشامید (حتی دارو) سروکار دارد و نقش کلیدی در گوارش ایفا میکند پس لازم است راه های مراقبت از کبد را بدانید و آن را برای عملکرد درست، سالم حفظ کنید.
کبد عضوی است که زیر قفسهی سینه و در سمت راست بدن قرار گرفته است و اندازهی آن تقریبا برابر با یک توپ فوتبال است.
کبد چه کارهایی در بدن انجام میدهد؟
کبد (جگر) نقشهای بسیار مهمی در بدن دارد (حدود ۵۰۰ نقش مهم) که مهمترین آنها عبارتند از:
- پاکسازی خون از مواد مضر و مواد شیمیایی
- تولید صفرا (مایعی که برای هضم چربی غذا ضروری است)
- ذخیره سازی گلوکز یا قند (قندی که در زمان نیاز، انرژی بدنتان را تامین میکند)
پاکسازی کبد یا مراقبت غذایی؟
تنها جادویی که برای حفاظت از کبد وجود دارد، سبک زندگی سالم است. روشهای مراقبت کردن از کبد بیشتر شامل مراقبتهای غذایی است.
در حقیقت در مراقبت از کبد، بیشتر از آنکه روشها و داروهای پاکسازی کبد مؤثر باشند، مراقبتهای غذایی و خودداری کردن از خوردن و آشامیدن موادِ مضر است که اهمیت دارد.
بنابراین توصیه میشود بجای اینکه دنبال روشهای پاکسازی کبد (از طریق دارو و روشهای تایید نشده) باشید، رژیم غذایی و سبک زندگی سالمی در پیش بگیرید تا کبد فرصت بازسازی پیدا کند.
مصرف الکل را متوقف یا محدود کنید
مصرف الکل میتواند به صورت مستقیم باعث تخریب سلولهای کبدی (هپاتوسیت) شود. سلولهای کبد در اثر تخریب ورم میکنند و یا تبدیل به سیروز کبدی میشوند که یک بیماری کشنده است.
بر اساس مطالعات انجام شده مصرف بیش از یک وعده الکل برای بانوان و دو وعده الکل برای آقایان مضر است. (» آگاهی بیشتر در خصوص استاندارد هر وعده مصرف الکل در ایالات متحده).
غذای سالم بخورید و به صورت مرتب ورزش کنید
کبد شما به شدت به غذای سالم و تحرک جسمی نیاز دارد. اگر وزن خود را تحت کنترل داشته باشید از نوع غیرالکلی بیماری کبد چرب یا NAFLD (بیماری ای که منجر به سیروز کبدی میشود) در امان خواهید بود.
مراقب داروهایی که مصرف میکنید باشید
مسکنهایی مانند استامینوفن و برخی از داروهای کلسترولی میتوانند اثرات منفی بر روی کبد شما بگذارند. ممکن است تصور کنید که زیاد استامینوفن مصرف نمیکنید ولی باید بدانید ترکیبات استامینوفن در بسیاری از داروهای دیگر مانند قرص سرماخوردگی (ادالت کلد و…) نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
همچنین مصرف برخی داروها با یکدیگر نیز میتواند اثرات منفی روی کبد داشته باشد. اگر چند دارو باهم مصرف میکنید حتما با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
پیشگیری از هپاتیت
هپاتیت یک بیماری جدی است که به کبد آسیب میرساند و انواع مختلفی دارد. انواع بیماری هپاتیت (نظیر هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت C) میتوانند از طریق خوردن، آشامیدن، تماس با فراوردههای خونی، تماس جنسی ناامن، بوسیدن، تماس با لوازم آلوده به خون و… منتقل شود.
بیماری هپاتیت اغلب فاقد علامت میباشد و فرد میتواند بدون اینکه خودش بداند سالها مبتلا به هپاتیت باشد بنابراین سعی کنید به صورت دورهای آزمایش دهید و یا خودتان را واکسینه کنید.
جلوگیری از لمس و استنشاق مواد سمی
تماس پوستی و تنفسی با فرآوردههای سمی و شویندههایی که برای ضدعفونی کردن بکار میروند و همچنین حشرهکشها (مخصوصا حشره کش های بدون بو) میتواند به شدت به کبد آسیب برساند.
یکی دیگر از مواد سمی که برای مراقبت از کبد باید از آن دوری کنید، دود سیگار و قلیان است
در سالهای اخیر مکلملها و داروهای گیاهی تقویتی وارد بازار شده اند که عناوینی مانند داروی پاک کننده کبد، قرص پاکسازی کبد و یا پاکسازی گیاهی کبد بر روی آنها درج شده است. دقت داشته باشید که (تا امروز) هیچ مستند و شواهد علمی قوی مبتنی بر مؤثر بودن این داروها وجود ندارد و شاید حتی مضر هم باشند.
برای مراقبت از کبد قهوه مصرف کنید
تحقیقات نشان میدهند مصرف قهوه باعث کاهش ابتلا به بیماری کبد میشود. هنوز علت و رابطهی قهوه و بیماری کبد مشخص نیست و جا برای تحقیقات بیشتر در این زمینه وجود دارد.
راه های مراقبت از کبد در یک نگاه
کبد عضوی است که ترمیم پذیری بالایی دارد ولی محدودیتهایی هم دارد و در صورت تخریب، جبران ناپذیر خواهد بود. برای اینکه کبد سالمی داشته باشید باید نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- سبک زندگی سالمی در پیش بگیرید
- به غذاها و نوشیدنی هایی که مصرف میکنید اهمیت دهید
- به صورت مرتب و حداقل هفتهای ۱۵۰ دقیقه ورزش کنید
- مصرف داروها را به حداقل برسانید و قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.
منابع برای مطالعه بیشتر:
