اگزمای پوستی (Eczema) واژه ای عمومی است و به هرگونه التهاب سطحی پوست اطلاق میگردد. علائم اگزمای پوستی به شکل اولیه ی قرمزی، خارش، پاپول و وزیکول، زخم و ضخیم شدن سطح پوست و گاهی اوقات تیره تر شدن آن همراه است.
بیماری اگزما انواع مختلفی دارد ولی در اکثر موارد، هنگامی که سخن از بیماری اگزما میشود، منظور شایعترین نوع آن یعنی اگزمای پوستی یا همان درماتیت آتوپیک (atopic dermatitis) است.
اگزمای پوستی و انواع آن
واژه ی اگزما میتواند به دو معنی متفاوت باشد و در دو حالت مورد استفاده قرار گیرد:
- استفاده برای هرگونه شرایط پوستی جوش مانند
- استفاده برای اشاره به شایعترین فرم آن یعنی اگزمای پوستی یا درماتیت آتوپی
درماتیت آتوپی، اختلال مزمن پوستی است که عموما در دوران نوزادی آغاز شده و تا زمان کودکی ادامه میابد. در برخی از افراد این شرایط ممکن است تا بعد از زمان بلوغ نیز ادامه یابد. واژه ی آتوپی به مجموعه ای از بیماریها گفته میشود که دارای زمینه ی ارثی میباشند؛ مانند درماتیت (التهاب پوست)، آسم و تب یونجه.
همانطور که گفته شد، اگزما انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
- اگزمای آلرژیک تماسی (درماتیت): واکنشی که پوست در صورت تماس با یک جسم حساسیت زا بروز میدهد.
- اگزمای تماسی: واکنش موضعی پوست در صورت تماس با جسم حساسیت زا.
- اگزمای حاد وزیکولی: التهاب پوست کف دست و پا همراه با تاول.
- نورودرماتیت: تکه های فلس مانند در پوست سر، بازو، کمر، همراه با خارش، شبیه جای نیش حشرات.
- اگزمای نومولار: پچ های دایره ای همراه با خارش و فلس مانند.
- اگزمای سبوره ای: فلسی شدن همراه با ظاهری زرد و روغنی که معمولا روی پوست سر و صورت دیده میشود.
- اگزمای واریکوزی: خارش قسمت پایینی پا که معمولا به دلیل مشکلات سیستم عروقی رخ میدهد.
علت ایجاد اگزما و التهاب پوست چیست؟
دلیل اصلی رخداد اگزما مشخص نیست ولی اعتقاد بر این است که علت اصلی ترکیبی از عوامل ارثی و محیطی است. در صورتی که یکی از والدین دارای مشکلات پوستی آتوپی باشند احتمال زیادی وجود دارد که فرزند آنان نیز چنین مشکلی را داشته باشد. اگر هر دوی پدر و مادر دارای مشکل باشند، احتمال ابتلای فرزند افزایش خواهد یافت.
مهمترین عوامل محیطی که میتوان آنها را در ایجاد حساسیت پوستی دخیل دانست عبارتند از:
- مواد محرک: صابون ها، شوینده ها، شامپوها، ضدعفونی کننده ها، آب میوه ی تازه، گوشت و سبزیجات
- آلرژن ها (مواد حساسیت زا): جرب ها و مایت ها، حیوانات خانگی، گرده های گیاهان، گچ و شوره
- میکروب ها: باکتریهایی نظیر استافیلوکوکوس اورئوس، ویروس ها و برخی از قارچها
- دما و رطوبت: هوای خیلی گرم یا خیلی سرد، رطوبت زیاد و یا رطوبت کم
- مواد غذایی: محصولات لبنی، تخم مرغ، مغزها، محصولات سویا
- استرس: استرس باعث ایجاد اگزما نمیشود ولی میتواند علائم ظاهری آن را وخیم تر کند.
- هورمون ها: بخصوص در خانم ها و در دوران قاعدگی (پریود) و بارداری که سطوح هورمونی تغییر میکند، اگزما ظاهری بدتر پیدا خواهد کرد.
علائم اگزمای پوستی در کودکان و بزرگسالان
علائم اگزمای پوستی در افراد مختلف متفاوت است ولی در اکثر موارد جوشهای ریز و یا درشت به همراه خارش وجود خواهد داشت. درماتیت آتوپی در بیشتر موارد قبل از ۵ سالگی بروز پیدا خواهد کرد و نیمی از این افراد در بزرگسالی نیز علائم را با خود خواهند داشت.
علائم اگزمای پوستی در نوزادان
- ظاهر شدن جوش بر روی پوست سر، گونه و لب
- جوشها ممکن است به صورت تاول مانند ظهور پیدا کنند، محتوی مایع باشند یا نباشند.
- خارش شدید و آسیب پوستی و التهاب در اثر خارش مشاهده خواهد شد.
اگزما در کودکان از ۲ سال تا بلوغ
- ظاهر شدن جوشها زیر بازوها و زانوها
- همچنین در ناحیه گردن، کمر، مچ پا
- در اثر گذشت زمان ممکن است جوش ها تغییر رنگ دهند و تیره تر یا روشن تر شوند. همچنین ممکن است پوست ناحیه ضخیمتر شود (لیکنیفیکاسیون رخ دهد).
اگزمای پوستی در بزرگسالان
- جوشها معمولا در نواحی بازو، زانو و گردن دیده میشوند و تعداد جوشها بسیار زیاد است.
- احتمال خشک شدن پوست بسیار زیاد است.
- خارش دائمی و آزار دهنده دارد و میتواند منجر به عفونت پوستی شود.
در موارد خارش دار بودن، تاجای ممکن باید از خارش موضع اجتناب کرد چرا که خاراندن موجب وخیمتر شدن شرایط و عقب افتادن درمان اگزمای پوستی خواهد شد.
درمان اگزمای پوستی چگونه است؟
راه قطعی و کلی برای درمان اگزمای پوستی وجود ندارد و تنها اقدام مفید درمان علامتی است به این معنی که بوسیله ی روشهای مختلف شدت علائم را کاهش داد.
اقدامات زیر میتواند در کاهش شدت علائم و درمان اگزمای پوستی مفید باشد:
- حمام آب گرم و استفاده از مرطوب کننده و نرم کننده ی پوست پس از استحمام
- پوشیدن لباسهای نرم و عدم پوشیدن لباسهایی با سطح ضخیم
- عدم استفاده از مواد حساسیت زا
- شناسایی عوامل تشدید کننده ی اگزما (مواد آلرژن) و جلوگیری از برخورد با آنها
- کوتاه نگاه داشتن ناخن ها به منظور جلوگیری از عفونت و آسیب پوستی در اثر خارش زیاد
همچنین پزشک شما ممکن است بر حسب سن، جنسیت و شدت علائم داروهایی را برای شرایط شما تجویز کند:
- پماد موضعی کورتیکواستروئید: مانند هیدروکورتیزون، دارویی ضد التهاب برای کاهش علائم اصلی اگزما نظیر خارش و التهاب.
- تجویز داروهای کورتیکواستروئید به صورت سیستمیک در صورتی که پماد موضعی بی اثر باشد.
- آنتی بیوتیک ها برای مواردی که عفونت وجود داشته باشد.
- داروهای ضد قارچ برای مواردی که عفونت قارچی ثانویه رخ داده باشد.
- تجویز آنتی هیستامین ها برای کاهش خارش در هنگام خواب شب.
به یاد داشته باشید که مشکلات پوستی برای درمان به زمان نیاز دارند و باید صبور باشید و روند درمانی را کامل کنید.
منابع:
- NIAMS Handout on Health: Atopic Dermatitis (A type of eczema), accessed 13 June 2014.
- British National Health Service Atopic eczema – Causes, accessed 13 June 2014.
- AAD Atopic dermatitis: Signs and symptoms, accessed 13 June 2014.
گردآوری و ترجمه: عصرعلم.کام
