ساختار مو چیست و مو چگونه رشد می‌کند؟

آناتومی و ساختار مو به چه صورت است؟ چرخه رشد مو چیست و موها چطور رشد می‌کنند؟ دلیل ریزش مو چیست؟ این‌ها سوالاتی است که در این مقاله به آن‌ها پرداخته‌ایم.

برای بسیاری از افراد، مو بخشی طبیعی از ظاهر و بیانگر شخصیت آن‌هاست. موها همچنین می توانند نقش محافظتی داشته باشند، به عنوان مثال، به جلوگیری از رسیدن اشعه مضر خورشید به پوست سر ما کمک می‌کنند. مژه‌ها و ابروها گرد و غبار، کثیفی و عرق را از چشم ما دور نگه می‌دارند. حتی موهای بینی و گوش به جلوگیری از ورود میکروب‌ها و سایر اجسام خارجی کمک می‌کنند. موهای بدن به تنظیم دمای بدن ما کمک می کند، وقتی هوا سرد است بلند می‌شوند و هوایی را که توسط بدن گرم می‌شود نزدیک به بدن نگه می‌دارند (مانند یک لایه گرم کننده هوا) و با این روش تا حدودی به تنظیم دمای بدن کمک می‌کنند.

انواع مو: ولوس (کرکی) و انتهایی

به غیر از چند جا، مانند کف دست یا کف پا، تمام سطح بدن ما دارای مو است. دو نوع اصلی مو شامل موهای ولوس (Vellus) یا موهای پرزی و کرکی که کوتاه‌تر و نازک‌تر هستند که روی سطح بدن یافت می‌شوند و موهای انتهایی (Terminal) که بلندتر و ضخیم‌تر هستند. نمونه‌هایی از موهای انتهایی شامل موی سر، موی صورت (ریش و سبیل)، مژه‌ها، ابروها، موهای ناحیه تناسلی، موهای سینه و موهای شکم است.

اینکه شما از هر نوع مو به چه میزان دارید از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به سن و جنسیت شما بستگی دارد. به عنوان مثال، بدن کودکان بیشتر دارای موهای کرکی است. حدود ۳۰ درصد از سطح بدن در زنان با موهای انتهایی پوشانده شده است، در حالی که این میزان در مردان حدود ۹۰ درصد است.

ساختار مو

ساختار مو شامل بخش‌های مختلفی است که هرکدام وظایفی را بر عهده دارند. هر تار مو دارای ساقه مو (Hair Shaft) و ریشه مو (Hair Root) است. شفت یا ساقه قسمت قابل مشاهده مویی است که از پوست بیرون زده است. ریشه مو در پوست است و تا لایه‌های عمیق‌تر پوست گسترش می‌یابد. ریشه‌ توسط فولیکول مو (غلاف پوست و بافت همبند) احاطه شده است که به غده چربی نیز متصل است. هر فولیکول مو به یک عضله کوچک (arrector pili) متصل است که می‌تواند مو را سیخ (ایستاده) کند.

بسیاری از اعصاب نیز به فولیکول مو ختم می‌شوند. این اعصاب، حرکت مو را حس می‌کنند و حتی به کوچکترین جریان هوا نیز حساس هستند. در پایه مو، ریشه مو به یک پیاز موی گرد تبدیل می‌شود. پاپیلای مو که ریشه مو را با خون تغذیه می‌کند، در قسمت پایین پیاز مو قرار دارد. سلول‌های موی جدید به طور مداوم در پیاز مو، نزدیک به پاپیلا ساخته می‌شوند.

مو چگونه و چقدر رشد می‌کند؟

سلول‌های جدید طی فرآیندی به نام چرخه رشد مو به طور مداوم در پیاز مو در حال شکل‌گیری هستند. این سلول‌ها به هم می‌چسبند و سفت می‌شوند. رشته کامل مو از این گروه از سلول‌های موی سفت شده ایجاد می‌شود. از آنجا که سلول‌های سخت شده جدید از پایین به مو متصل می‌شوند، به تدریج از پوست به سمت بالا رانده می‌شوند. به این ترتیب، یک مو روی سر شما با سرعت حدود ۱ سانتی متر در ماه رشد می‌کند. موهای صورت و به‌ویژه مژه‌ها، ابروها و موهای بدن با سرعت کمتری رشد می‌کنند.

اینکه مو صاف باشد یا فر، به شکل مقطع عرضی مو بستگی دارد. موهای گرد مستقیما از پوست رشد می کنند. هرچه سطح مقطع عرضی مو بیضی شکل‌تر باشد، موها بیشتر فر خواهند بود.

رنگ مو با مقدار ملانین موجود در سلول‌های سفت شده تعیین می‌شود که می‌تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد و در طول زندگی تغییر می‌کند. مقدار ملانین معمولا با افزایش سن کاهش می‌یابد و هوای بیشتری در داخل مو به دام می افتد، سپس رنگ خود را از دست می‌دهد و سفید می‌شود. بسته به رنگ موی اصلی فرد و تعداد موهای سفیدی که رشد می‌کنند، موهای سر او خاکستری یا سفید می‌شوند.

مراحل و چرخه رشد مو

مرحله رشد یا آناژن

تا زمانی که سلول‌های موی جدید در پیاز مو رشد کنند، بلند شدن و رشد موها ادامه خواهد داشت. به این مرحله رشد، مرحله آناژن نیز گفته می‌شود. در هر نقطه از زمان، حدود ۹۰ درصد از کل مقدار موهای یک فرد در مرحله رشد است.

بسته به اینکه مو در کجای بدن رشد می کند، مرحله رشد طولانی‌تر یا کوتاه‌تر می‌شود: به عنوان مثال، مرحله رشد موهای سر می‌تواند چندین سال طول بکشد، بنابراین اگر موی سر را کوتاه نکنید، می‌تواند بیش از یک متر نیز رشد کند و بلند شود. مرحله رشد به ویژه برای مژه‌ها، ابروها، موهای بینی و موهای گوش، کوتاه است. این موها فقط حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ روز رشد می‌کنند، بنابراین نمی‌توانند آنقدر بلند شوند.

مرحله انتقالی یا کاتاژن

در پایان مرحله رشد (آناژن)، ریشه مو از پاپیلا جدا می‌شود. سپس یک مرحله انتقالی به نام فاز کاتاژن شروع می‌شود که حدود دو تا چهار هفته طول می کشد. در این مرحله فولیکول مو تحت رگرسیون آپوپتوز قرار می‌گیرد و حدود یک ششم قطر استاندارد خود را از دست می‌دهد. تشکیل موهای چماقی که یک شاخص پیش‌آگهی مهم در ارزیابی آسیب شناسی مو است نیز در این زمان اتفاق می‌افتد.

مرحله استراحت یا تلوژن

هنگامی که مو به طور کامل از پاپیلا جدا شد، خون‌رسانی قطع می‌شود. به این مرحله که مرحله نهایی است فاز استراحت یا تلوژن می‌گویند. در این فاز موها به تدریج از پوست خارج می‌شوند و در نهایت می‌ریزند. مرحله استراحت می‌تواند چندین ماه طول بکشد.

پس از پایان فاز استراحت (تلوژن)، سلول‌های مویی جدید شروع به تکثیر در پایه فولیکول خالی مو می‌کنند و موهای جدیدی را تشکیل می‌دهند و مرحله رشد از چرخه رشد مو از نو شروع می‌شود.

چه چیزی باعث افزایش ریزش مو می‌شود؟

از آنجایی که موها در چرخه رشد مو همچنان وارد مرحله استراحت می‌شوند و سپس می‌ریزند، بنابراین دائما در حال ریزش مو هستیم. یک فرد بزرگسال سالم ممکن است حدود ۷۰ تا ۱۰۰ تار موی سر خود در طول روز از دست بدهد. اما از آنجایی که موهای جدید نیز همیشه در حال رشد هستند و جایگزین آن‌ها می‌شوند، این ریزش موی طبیعی که در چرخه رشد مو اتفاق می‌افتد اغلب قابل توجه نیست.

اگر ریشه مو در مرحله رشد آسیب دیده باشد یا اگر تعداد زیادی از موها به طور همزمان وارد مرحله استراحت شوند، میزان ریزش مو ممکن است به طور قابل توجهی افزایش یابد. اگر موی جدیدی رشد نکند تا جایگزین موی ریخته شده شود، آن قسمت از پوست طاس یا کچل می‌شود. این نوع ریزش مو، صرف نظر از اینکه نقطه طاس شده چقدر بزرگ است یا اینکه چقدر بر پوست سر یا موهای بدن تأثیر می‌گذارد، به عنوان آلوپسی (Alopecia) شناخته می‌شود.

در برخی از انواع آلوپسی، موها ممکن است دوباره رشد کنند. اما طاسی می‌تواند به صورت دائمی هم باشد که شایع‌ترین مثال آن ریزش مو تدریجی در مردان (الگوی ریزش موی مردانه) است.

خلاصه و جمع بندی

در این مقاله با ساختار مو (آناتومی) و اجزای تشکیل دهنده‌ی آن آشنا شدیم و توضیح دادیم که انواع مو شامل موهای نازک و کرکی (ولوس) و موهای انتهایی یا ترمینال هستند که روی بدن رشد می‌کنند. برای پاسخ به این سوال که موها چطور رشد می‌کنند، چرخه رشد مو که شامل سه مرحله‌ی رشد (آناژن)، انتقالی (کاتاژن) و استراحت (تلوژن) است را بررسی کردیم و در انتها به صورت خلاصه به این سوال پاسخ دادیم که علت ریزش مو چیست و چه زمانی باید برای درمان ریزش مو اقدام کرد.

منابع برای مطالعه بیشتر:

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK546248/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499948/